Connect with us

Otizm Spektrum Bozukluğu ve Beslenme Sorunlarına Genel Bir Bakış

Araştırma Görevlisi - Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Diyetetik Anabilim Dalı

"Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar farklı özelliklere ve beslenme sorunlarına sahip olabilirler"

Otizm Spektrum Bozukluğu ve Beslenme Sorunlarına Genel Bir Bakış

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) nedir?

‘Otizm’ teriminin ilk kez İsviçreli psikiyatr Eugen Bleuler tarafından 1910’larda dış dünyadan kendisini tümüyle soyutlayan bir birey için kullanıldığı bilinmektedir. Otizm spektrum bozuklukları (OSB), iletişim ve sosyal etkileşimde değişen derecelerde kısıtlamalarla ve genellikle üç yaşından önce başlayan atipik, tekrarlayan davranışlarla karakterize karmaşık bir nörogelişimsel bozukluktur.

Nedenleri nelerdir?

Nedenleri hala tam olarak anlaşılamamış olsa da OSB, genetik (pek çok genin birbiriyle etkileşimi), epigenetik ve çevresel faktörlerin (en çok kanıt bulunan çevresel etken geç yaşta anne baba olma) neden olduğu çok faktörlü bir rahatsızlık olarak belirtilmektedir.

Görülme sıklığı

Otizm spektrum bozukluğu, dünyanın her yerinde görülebilen, toplumun her kesimini etkileyen ve giderek yaygınlaşan sosyal bir sorun olarak belirtilmektedir. Tüm ırksal, etnik gruplarda ve her sosyo-ekonomik düzeyde görülebilen OSB, erkeklerde kızlara göre yaklaşık 4 kat daha fazla görülmektedir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezinin (Centers for Disease Control and Prevention/CDC) yayınladığı 2020 raporuna göre daha önce 8 yaş için 1/44 olan otizm prevalansı yaklaşık %20,0’lik bir artışla 1/36’ya ulaşmıştır.

Tanı

Küçük çocuklar için genellikle konuşma gecikmesi, çocuğun dış dünyaya ilgisizliği, seslenince bakmaması ve göz teması kurmaması gibi nedenlerle doktora başvurulur. Tanı için herhangi bir tıbbi test veya biyokimyasal parametre olmadığı için tanısı oldukça zordur. Kesin bir tanı konulabilmesi için çocuğun davranışına ve gelişimine bakılmaktadır. OSB’li çocukların fiziksel görünümleri diğer çocuklardan farklı olmasa da davranışları farklılık göstermektedir. Otizm spektrum bozukluğu tanısı, uzman (çocuk psikiyatristleri) tarafından gelişim testlerinin yapılması, anne-babalara çocuğun gelişimi hakkında sorular sorulması ve çocuğun gözlenmesi ile konmaktadır.

Özellikleri

Otizm spektrum bozukluğunun temel özellikleri arasında sosyal-duygusal alanda sapmalar ve kısıtlılıklar, sözel ve sözel olmayan becerilerde kısıtlılık ve sapmalar, törensel ve tekrarlayıcı hareketler ve davranışlar bulunmaktadır.

Sosyal yetersizlik

Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde insanlarla ilişki kuramama, başka insanların tepkilerini anlamama, sosyal izolasyon, jest-mimiklerin anormal kullanımı, başka insanlarla ilgi ve deneyimlerini paylaşamama gibi özellikler görülmektedir.

İletişimsel kısıtlılık

OSB’li bireylerde farklı seviyelerde iletişimsel problemler görülmektedir. Bazılarında sözel beceri gelişemezken, bazıları son derece akıcı konuşabilmektedir. Sözel olmayan iletişimde de (jest, mimik kullanımı, atipik konuşma, prozodi bozukluğu) problemler bulunmaktadır.

Tekrarlayıcı ilgiler ve davranışlar

Sınırlı, tekrarlayıcı ve basmakalıp davranış, ilgi ve aktivite kalıpları; OSB’nin temel özellikleri arasındadır. Bu kalıplar, sınırlı ilgi alanları, nesnelerin parçaları ile meşgul olma, tekrarlayan motor hareketler, aynılıkta ısrar, duyusal davranışlar ve belirli rutinlere veya ritüellere sıkı sıkıya bağlılığı içermektedir. El ovuşturma, el çırpma, dönme, sallanma, işlevsel olmayan objelerle tekrarlayıcı oyunlar, parmak ucunda yürüme, tipik oyuncaklara ve oyunlara ilgi göstermeme gibi davranışlar da sıklıkla görülmektedir.

Tedavi

Otizmin belirtilerini kısa sürede yok edebilecek bir tedavi henüz bulunmamaktadır. İlaç tedavileri daha çok çocuğun huzursuzluk, hareketlilik, öfke, uyku sorunu gibi problemleri için kullanılabilir. Ancak OSB’li bireyler için temel tedavi eğitimdir (Otizm için en etkili eğitimsel tedavi Davranışçı Terapi yöntemi olarak belirtilmektedir). Uygun bir eğitim programının sosyal alanda çocuğun gelişimi (göz teması, taklit, karşılıklı etkileşim vb), dil alanında becerilerinin gelişimi (anlama, komut alma, anlamlı cümle kullanımı vb), istenmeyen tekrarlayıcı davranışların azaltılması (dönme, sallanma vb), özbakım becerilerini geliştirmeyi (yemek yeme, tuvalet eğitimi, diş fırçalama vb) hedef alması gerekmektedir. Davranışçı Tedavi yönteminin otizmde en etkili eğitsel tedavi olarak belirtilmektedir.

Görülen beslenme sorunları

Otizmli çocuklarda beslenme sorunları oldukça sık görülmektedir. Çoğunlukla görülen beslenme sorunları, besin seçiciliği (yiyeceğin türüne, dokusuna göre), besin reddi, motor sorunlar (çiğneme, dili hareket ettirme ve ağzı kapatma gibi), yutma güçlüğü ve mide bağırsak bozukluklarını (kabızlık, ishal ve karın ağrısı gibi) içerir. Ayrıca sıvı yiyeceklerden kaçınma, yiyecekleri uzun süre ağızda bekletme ve hızlı yeme de yer almaktadır.

Besin seçiciliği

Besin seçiciliği veya ‘seçici yeme’ genellikle OSB’li çocuklarda görülmekte ve ailelerin sık sık endişe duymasına neden olmaktadır. Çocukların bir kısmında yiyeceğin kokusuna, tadına, sıcaklığına, markasına, görüntüsüne, hatta rengine karşı aşırı duyarlılık olabilmektedir. Bu da yiyecekleri reddetmelerine neden olabilmektedir. Bu tür davranışlar, çocuklarda beslenme yetersizliklerine (bazı vitamin ve mineral yetersizlikleri), yüksek enerjili besinlerin aşırı tüketimine, büyüme ve gelişmelerinin olumsuz yönde etkilenmesine neden olmaktadır.

Görülen beslenme sorunları için öneriler

Beslenme yönetimi, çocukların büyüme ve gelişmesi, davranışsal problemlerin ve mide bağırsak sorunlarının tedavisi için oldukça önemlidir. Ancak otizmli çocukların beslenmelerine ve beslenme sorunlarına yönelik bir rehber bulunmamaktadır. Tanı aldıktan sonra otizmli çocuklarda var olan beslenme sorunlarının çözülmemesi sonucunda bazı beslenme sorunlarının ergenlik veya yetişkinlik döneminde de sürebileceği belirtilmektedir. 

Beslenme sorunlarına yönelik etkenleri daha iyi anlamak ve bu soruna yönelik bütünsel müdahaleler geliştirmek için uzman diyetisyenler tarafından beslenme durumlarının değerlendirilmesi, sorunların nedenlerinin sorgulanması önemlidir. Kısıtlı besinlerle beslenen çocuğun ebeveynleri tarafından kısıtlanıp kısıtlanmadığı mutlaka sorgulanmalıdır. Ebeveynlerin çocuklarının beslenmelerini gözlemlemesi (lokmaların büyüklüğü, yiyeceğin tadı, kokusu, şekli, yemek kapları vb) ve ayrıntılı olarak belirtmesi beslenme problemlerinin anlaşılabilmesi için gereklidir. Uygulanan diyetlerde her zaman bireysel ayrıcalıkların söz konusu olduğu unutulmamalıdır. Diğer tüm alanlarda olduğu gibi erken beslenme eğitimi ile yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması pek çok açıdan otizmli çocuklar ve ebeveynleri için elzemdir. 

Özet

Otizm spektrum bozukluğunun yaygınlığının tüm dünyada her geçen gün artıyor olması ve kesin bir tedavi şeklinin olmaması uzmanlar ve ebeveynler için oldukça kaygı verici bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Otizmli çocuklarda görülen pek çok davranışsal soruna ek olarak mide-bağırsak ve beslenme ile ilgili sorunların yaygın olması ebeveynlerin aynı zamanda çok fazla durumla mücadele etmek zorunda bırakır. Bu çocuklarda çoğunlukla görülen beslenme sorunları, besin seçiciliği, besin reddi, motor sorunlar, yutma güçlüğü ve mide bağırsak bozukluklarını içerir. Tanı aldıktan sonra otizmli çocuklarda var olan beslenme sorunlarının çözülmemesi sonucunda bu sorunların ergenlik veya yetişkinlik döneminde de sürebileceği belirtilmektedir. Diğer tüm alanlarda olduğu gibi erken beslenme eğitimi ile yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması pek çok açıdan otizmli çocuklar ve ebeveynleri için elzemdir.

Advertisement
SÜPER BESİNLER (BÖLÜM 1)
Pestisitlerin Sağlığa Etkileri Nelerdir ve Pestisit Maruziyetini Azaltmak İçin Neler Yapılabilir?
ZAYIFLIK NEDİR/NE DEĞİLDİR VE SAĞLIKLI AĞIRLIK ARTIŞI NASIL OLMALIDIR?
Obezite Tedavisinde Kullanılan Bariatrik Cerrahi Türleri ve Diyetisyenin Rolü
KOENZİM Q10
Polikistik Over Sendromu
Kişi İçin En İyi Besin Takviyesi Nasıl Seçilir?
D Vitamini ve İnsan Sağlığına Etkileri
Melazma (Gebelik Maskesi)
MARULDAN YÜKSEK KATMA DEĞER ELDESİNE 2 ÖRNEK: ANNE SÜTÜ ARTTIRICI YA DA AĞRI KESİCİ MARUL ÖZÜTLERİ
SAĞLIK RİSKLERİNDEN DOĞAL TEDAVİ YÖNTEMLERİNE KADAR KOLESTEROL İLE İLGİLİ BİLMENİZ GEREKEN HER ŞEY
Resveratrol: Sağlık ve Kozmetik Alanında Kullanımı
Küçük Evde Yaşamak
Evde çalışmak zor mu, kolay mı?
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU NEDİR? BELİRTİLERİ, TEDAVİSİ VE BİTKİSEL DESTEK ÜRÜNLERİ NELERDİR?
GÖZ ALICI BAKIŞLAR: GÖZ MAKYAJI ÜRÜNLERİ, OLASI SAĞLIK SORUNLARI VE SAĞLIĞINIZ İÇİN UZAK DURMANIZ GEREKEN TEHLİKELİ İÇERİKLER
KATARAKT NEDİR? BELİRTİLERİ NELERDİR VE NASIL TEDAVİ EDİLİR?
KAN TAHLİLİNDE YER ALAN PARAMETRELERİN ANLAMI VE SAĞLIĞIMIZ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
KEMİK ERİMESİ (OSTEOPOROZ) HAKKINDA MERAK EDİLENLER
OKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARIN SAĞLIKLI GELİŞİMİ VE BAŞARILARI İÇİN EBEVEYNLERE YÖNELİK BİLİMSEL ÖNERİLER
TOPRAKSIZ TARIM: GELECEĞİN SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM TEKNOLOJİLERİ VE VERİMLİLİK YÖNTEMLERİ
Kreatin Nedir?
Hollywood Smile: Özgüven ve Işıltının Mükemmel Karışımı
Sağlık Turizmine Genel Bakış
Saç Ekimi
Alzheimer Hastalığı: En Yaygın Demans Türü ve Dünya’daki̇ En Yaygın Nörodejeneratif Hastalık
C VİTAMİNİ: GÜÇLÜ ANTİOKSİDAN VE BAĞIŞIKLIK DESTEKÇİSİ
Capvaxive: Pnömokok Aşı Yolculuğumuza Yeni Bir Silah Eklendi
Maymun çiçeği virüsü nedir? Nasıl bulaşır?
Tüp bebek / İn vitro fertilizasyon (IVF) nedir?
Son Kuş Gribi Salgını Pandemiye Dönüşebilir Mi?
Soğuk Algınlığı
Vitamin, Mineral Ya Da Elektrolit İçeren Besin Takviyeli İçecekler
NANOBOT İLAÇ TAŞINIMI İÇİN HEDEFE YÖNELİK STRATEJİLER
ANAFLAKSİDE DAHA PRATİK BİR SEÇENEK: NEFFY NAZAL SPREY
GÜNEŞLE DOST KALIN: GÜNEŞ KORUYUCULAR HAKKINDA HER ŞEY
Gıda Takviyelerinin Doğru Kullanımı
Kara Mürver
Ateroskleroz (Damar Sertliği)
Hipertansiyon
Hamilelikte Sağlık
Çocuk Sağlığı
Probiyotikler
Afrika Sardunyası
Nöral Doku Mühendisliğinde Biyomalzemeler
Yapay Zeka
Epilepsi Hastalığı İle İlgili Bilmeniz Gereken Her Şey
Nanofiberler
Mikro İğneler
3-Boyutlu (3B) Biyobaskı Teknolojisi ve Biyoyazıcılar
ECZACILIK İLETİŞİMİNDEKİ DİJİTAL UYGULAMALARIN TIP VE SAĞLIK HİZMETLERİNE YANSIMALARI
UYKUSUZLUK: MODERN DÜNYANIN SESSİZ DÜŞMANI
Baş ağrısına kuş uçuşu bir bakış
Saç Problemleri ve Çözümleri
Agmatinin Beyindeki Farmakolojik Önemi
HIV/AIDS
Öksürük
Kronik Stres ve Yorgunluğun Derinlemesine Analizi
Blefarit (Kirpik dibi iltihabı) nedir ve nasıl tedavi edilir?
Depresif Bozukluklar
Aromaterapi
Ağız ve Diş Sağlığı
Her Yönüyle Sedef Hastalığı
Ölçeğin Ötesinde: Obezitenin Karmaşıklığını Anlamak
Kanser Hakkında Genel Bilgilendirme
Yetişkinlerde Demir Eksikliği Anemisi
Kalp Yetmezliği İle İlgili Bilmeniz Gereken Her Şey
Diyabet
Crohn Hastalığı
Diyabet Tedavisinde Dünyanın En Uzun Etkili İnsülin Adayı: İnsülin Icodec
Büyük İlaç Şüpheciliği – Ne tüketiyoruz?
Cilt Sağlığı
Seboreik Dermatit
Akne Vulgaris
DERİ YAŞLANMASI VE ÇAY
Gebelik Öncesi Dönemde Beslenme
Obezite
Popüler Diyet Yanılgısı
Ağırlık Yönetiminde Fonksiyonel Gıdaların Yeri
Gıdalardaki Gizli Zehir Aflatoksinler
Enfeksiyon Hastalıklarına Karşı Savaşta Güçlü Bir Müttefik: Beslenme
Otizm Spektrum Bozukluğu ve Beslenme Sorunlarına Genel Bir Bakış